Perkusyjna szkoła bębniarzy Black Sabbath

Okazuje się jednak, że ten poligon muzyczny ma w sobie cały zestaw wytrawnej gry perkusyjnej. W sam raz na długie jesienne wieczory posłuchamy legendarnej kapeli, której urocza okładka pierwszej płyty wpisuje się w ten okres roku.

Są pionierami mrocznej ciężkiej muzyki i wpłynęli nie tylko na kształt heavy metalu. Wielu artystów różnych gatunków, także tych poza rockiem, przyznaje się do inspiracji popularnymi Sabbathami. Jak każda legenda rocka przechodził wzloty i upadki, czasy tłuste i chude. W lutym 2020 roku minie 50 lat od wydania debiutanckiego albumu, który na zawsze zmienił oblicze muzyki.

Perkusiści Black Sabbath to doskonała lekcja rockowego grania w najlepszym możliwym wydaniu. Dotyczy to zarówno perkusistów na płytach studyjnych, jak również bębniarzy, którzy zaistnieli jedynie na koncertach. Skąd takie stanowcze stwierdzenie?

– Muzyka zespołu często korzystała z podziałów trójdzielnych, które są najłatwiejsze do zachwiania, z którymi, jak zauważamy, perkusiści mają problemy, szczególnie u nas.
– Kompozycje mają w sobie wiele przestrzeni, które wiążą się z doskonałym wyczuciem czasu. Ciężkie, stąpające przejścia wymagają dużej dawki solidności.
– Praca w sekcji, która w swoisty sposób kroczy i niesie gitary oraz wokal.
– Przede wszystkim jednak służba muzyce, o której tak często mówimy. Zbalansowanie mocnej, niekiedy bardzo pilnej gry z rolą solidnego fundamentu pod ciężkie riffy.

Na przestrzeni ponad 40 lat działalności studyjnej zmieniały się składy, a z nimi bębniarze. Mimo wszystko idea zawsze była podobna, nawet w połowie lat 80, gdzie zespół przytapirował mocniej włosy, wciąż chodziło o utrzymanie ciężkości sekcji. Był to też okres największych zawirowań personalnych do takiego stopnia, że niektórzy kompletnie pomijają ten okres zespołu. Dochodziło do nieco przewrotnych sytuacji, gdzie ówczesne Black Sabbath miało otwierać koncerty dla solowych występów Ozzy’ego Osbourne’a.

Zespół koncertowy głównie z racji niedyspozycji Billa Warda (z różnych powodów) miał w swoich szeregach znakomitych bębniarzy. Zdecydowana większość z nich utrwaliła swoją grę, jak nie na albumach studyjnych, to na albumach koncertowych. Kilku perkusistów miało przyjemność zapisać się w historii Black Sabbath tylko jako zastępcy na koncertach. Mike Bordin był naturalnym wyborem z racji współpracy z Ozzym, ale pojawił się moment, gdzie trzeba było zastąpić nawet Mike’a. Padło na Shannona Larkina, który początkowo został uznany za zbyt młodego do gry w zespole, jednak w wyniku nacisków m.in. Roberta Trujillo może odhaczyć fakt oficjalnej gry na scenie.

Fot. Robert Wilk

Wspomnienie tej sytuacji w wykonaniu perkusisty Godsmack jest rozbrajające: „Samolot zawrócił, ponieważ mieliśmy pożar elektryki. Patrzyłem na te wszystkie przejęte twarze gwiazd rocka, wyraz twarzy Ozzy’ego był klasyczny. Patrzyłem przez okno i śmiałem się, że jak ten samolot się rozbije, to zostanę nieśmiertelny jako bębniarz Black Sabbath. Byłem gotowy, by zginąć z Black Sabbath tego dnia!”. Można i tak. Nie zapomnijmy jeszcze o perkusiście, który nazywa się Terry Chimes. Teoretycznie był oficjalnym garowym zespołu, ale nie zapisał się na żadnym albumie, jedynie widzimy go w teledysku do piosenki The Shining (nagranej z Singerem) z płyty Eternal Idol i jakoś tak zupełnie nam nie żal, że go nie było na dłużej (sorry, Terry).

Oto ranking bębniarzy Black Sabbath, którzy zapisali się na oficjalnych wydawnictwach z uwzględnieniem wkładu w brzmienie zespołu.

8. BEV BEVAN

Bardzo zasłużony, wieloletni perkusista zespołu Electric Light Orchestra znajduje się tu tylko symbolicznie. Teoretycznie jego działanie w zespole skierowane było w stronę występów na żywo, ale został odnotowany na jednej płycie, gdzie dogrywał… talerze. Na albumie Eternal Idol w utworze tytułowym oraz w instrumentalnym Scarlet Pimpernel faktycznie słychać dodatkowe talerze. Było to spowodowane nie tyle cudownymi umiejętnościami uderzania w blachy, co po prostu faktem bycia pod ręką Tony’ego Iommiego w chwili, gdy Eric Singer wyczuł lepsze perspektywy u Gary’ego Moore’a. Słychać go też na kilku nagraniach koncertowych w rozszerzonych edycjach płyt.

7. TOMMY CLUFETOS

Fot. Robert Wilk

Najmłodszy ze wszystkich, jedyny urodzony w latach 70 i to w ostatniej chwili. W tym czasie już nie było Ozzy’ego w zespole. Jego historia to bardzo ciekawy przykład niesamowitego szczęścia, chociaż nie można mu odmówić wielkich umiejętności. Wędrował od Teda Nugenta przez Roba Zombie i Alice’a Coopera, aż wreszcie trafił do zespołu Ozzy’ego Osbourne’a. W chwili, gdy sytuacja z Billem Wardem stanęła w martwym punkcie jego dołączenie do zespołu było w zasadzie oczywiste i tym razem nikt nie miał obiekcji co do jego wieku, jak to było wcześniej z Larkinem.

Tommy dawał olbrzymie poczucie bezpieczeństwa na scenie. Potężny, stabilny groove, do tego niespożyta energia i wielka kultura gry. Dodatkowo potrafił zagrać bardzo stylowo, oddając klimat kompozycji, przez co miało się wrażenie, że słuchamy bębniarza z tamtego okresu. Nigdy nie był uznawany za oficjalnego członka Black Sabbath i nigdy nie pojawił się w oficjalnych materiałach, promujących koncerty, tam miejsce było zarezerwowane dla Billy’ego Warda.

6. BOBBY RONDINELLI

Pierwsze wizyty Black Sabbath w Polsce to właśnie ten perkusista w składzie. Podczas drugiej wizyty w 1995 roku warszawski koncert odbył się w… namiocie cyrkowym, który pełnił rolę klubu muzycznego (dwa lata później wystąpił tam też Alice Cooper, pierwszy raz w Polsce, dla raptem kilkuset osób). Był to okres przeplatania się perkusistów w zespole. Cozy Powell, nawet Bill Ward, ale to Bobby był najbardziej eksploatowany z przyjemnej wielkości zestawem bębnów mało znanej marki GMS z wielkim gongiem Paiste za plecami.

Perkusista wyszlifował swoje nazwisko przede wszystkim w zespole Rainbow, do którego dołączył w momencie, gdy odpadł w ostatnim etapie przesłuchań do KISS, które wygrał zresztą podobny do niego z wyglądu Eric Carr. Pierwsze podejście do Sabbathów Bobby miał przy okazji nagrywania wyjątkowo bezpłciowej płyty Cross Purposes. Zespół po lekkim podniesieniu znowu znalazł się na bardzo ostrym zakręcie, tym bardziej, że muzyka rockowa zaczęła szukać nowych rozwiązań stylistycznych. Bobby to przedstawiciel starej rockowo-metalowej szkoły, opartej na wyśmienitej technice. Chciałoby się powiedzieć – typowo amerykański bębniarz. W Polsce bardzo mało znany, a szkoda.

5. BRAD WILK

Perkusista, który nigdy nie był uznany za oficjalnego członka Black Sabbath, ale miał zaszczyt nagrać ostatni album w historii zespołu, czyli 13. Sytuacja o tyle dziwna nie z racji tego, że Brad kojarzony jest z nieco inną stylistyką w związku z grą w Rage Against The Machine, bo przecież podobny ruch był w przypadku Mike’a Bordina z Faith No More. Chodzi tu oczywiście o odsunięcie na boczny tor dość oczywistego rozwiązania, jakim był Tommy Clufetos. Decyzję podjął jednak producent Rick Rubin, który uznał styl Wilka jako pasujący do zespołu właśnie z racji groove’iącego charakteru Rage’ów.

Biorąc pod uwagę materiał, jaki znajduje się na płycie, Brad Wilk dobrze wykonał swoją robotę. Sam mówił: „Za każdym razem, jak grałem, zastanawiałem się: „Czy spodobałoby się to Billowi Wardowi? Czy byłoby to ok?”. Bardzo często przewijały mi się takie myśli. Jednocześnie myślałem też: „Ok, jestem kolesiem, który stworzył pewne brzmienie, jeszcze zanim dołączył do Black Sabbath, więc trzeba to zostawić nietknięte.” Dorastając chciałem być jak Bill Ward i chciałem się uczyć z tych wszystkich winyli, grając jego partie wciąż i wciąż.” Album tak naprawdę wyprzedził sławą swoją treść i mimo rzetelnych kompozycji nie ma co się zachwycać. To miał być ostatni album i tak najczęściej będzie opisywany na kartach historii, a nie z racji tego, że znajduje się tam jakaś wyjątkowa kompozycja. Ciekawe jest to, że mocne aspiracje do nagrania tej płyty miał… Chad Smith. Jedna chyba Wilk pasuje tu lepiej.

4. ERIC SINGER

Wspaniały bębniarz, znany przede wszystkim z gry w KISS, a także wieloletniej współpracy z Alicem Cooperem. Eric Singer trafił do Sabbathów w bardzo kiepskim momencie, zespół leciał na totalne dno swojej kariery i kolejna płyta miała być po prostu albumem solowym Iommiego. Jest to o tyle przykre, że Singer do zespołu z takim dorobkiem jak Black Sabbath, który znajduje się w realiach lat 80 pasuje jak ulał, ponieważ w swojej grze łączył ówczesną nowoczesność z tradycją, głównie poprzez bardzo świeżą i dynamiczną grę. Tylko, że musiałby być spełniony jeden warunek – musiałby być zespół. Tymczasem był to zbiór muzyków sesyjnych pod wodzą Tony’ego Iommiego.

Naciski wytwórni doprowadziły do wydania albumu Seventh Star pod szyldem zespołu, a w roli wokalisty pojawiło się kolejne gardło znane z Deep Purple (po Ianie Gillanie na wcześniejszej płycie Born Again) czyli Glenn Hughes. Nie nam oceniać teraz samą płytę, bo jest to ciekawa pozycja do analizy, ale ma ona swoich zwolenników, niewielu, ale ma. Pierwsze oznaki krystalizowania się jakiejś formy zespołu zaczęły pojawiać się przy okazji kolejnej płyty Eternal Idol. Miała ona również fatalny odbiór, ale widać tam już było jakieś zalążki spójności całego materiału. Eric czuje się tam także znacznie pewniej i odważniej. Chwilę po tej płycie opuścił zespół zapewne ze względów merkantylnych.

3. VINNY APPICE

Fot. Robert Wilk

Rok 1998 i po serii mocno naciąganych koncertów zespołu Black Sabbath wreszcie przyjeżdża oryginalne Black Sabbath, no prawie… Okazuje się, że znowu nie uświadczymy Billa Warda. W jego miejsce za bębnami młodszy z braci Appice (starszy Carmine jest jednym z pionierów rocka). Rozwiązanie jak najbardziej słuszne, ponieważ Vinny miał już duże doświadczenie gry w zespole. Był etatowym perkusistą Ronniego Jamesa Dio i w chwili, gdy trzeba było szybko kogoś zatrudnić, wydawał się idealny. Zresztą jest to chyba najlepiej pasujący bębniarz do zespołu zaraz po Billym Wardzie. Vinny ma piekielnie ciężką łapę! Dla młodszych perkusistów jest muzykiem wręcz nudnym, ale z upływem lat zaczyna się doceniać jakość gry i jak wspaniałym oparciem jest dla pozostałych muzyków, szczególnie w takiej stylistyce. Swego czasu lubił otaczać się bębnami. Kilkanaście bębnów dookoła tworzyło efektowną konstrukcję, która faktycznie nic nie wnosiła do gry. W katowickim Spodku zaprezentował taką budowlę i zgromadzona publiczność tylko czekała, kiedy podwieszane z boku wielkie bębny wylądują na deskach.

Vinny był pierwszym zmiennikiem Billy’ego w zespole, jednak działo się to już po bardziej spektakularnej zmianie wokalisty, dzięki czemu nie powinna na nim ciążyć tak wielka presja. Z pewnością tak by było, jakby miał czas przygotować się do koncertów, a nie w biegu zastępować oryginalnego perkusistę, nie znając tak naprawdę do końca repertuaru. Uporał się z wyzwaniem i dało to obraz, że mamy przed sobą wielki perkusyjny potencjał nie tylko z racji umiejętności gry, ale radzenia sobie ze stresem. Drugie podejście do zespołu miał przy płycie Dehumanizer, gdzie do wokalnego sitka kapeli wrócił jego kierownik Ronnie James Dio. Kolejne podejścia także były związane głównie z pojawianiem się Dio w zespole.

2. COZY POWELL

Fot. Getty Images - Fin Costello-Redferns

Jeden z najwybitniejszych perkusistów rockowych w historii. Brytyjski gigant, który jako jeden z niewielu perkusistów miał także owocną karierą solową. Bębniarz, będący prawdziwą rockową osobowością, przez co wychodził poza ramy świata perkusji. Perfekcyjny technik z olbrzymim zasięgiem dynamicznym, jego partie bębnów to przykład muzycznej perfekcji. Doskonała mieszanka wszystkich najlepszych atrybutów, jakie można spotkać u perkusisty. Gdyby stosować technikę sportową należałoby go nazwać najlepszym perkusistą, jaki przewinął się przez zespół, co wcale nie znaczy, że pasował najlepiej.

Cozy miał to do siebie, że jak gdzieś wchodził to na całego i tak też było, gdy wkraczał do Sabbath, które znajdowało się w mocnym dołku. Tak, jakby liczył, że uda mu się ożywić markę pod swoim kierownictwem lub raczej współkierownictwem. Przejął stery produkcyjne i stworzył z Iommim duet liderów, obierając konkretny kurs, reanimując stopniowo zespół. Patrząc z perspektywy czasu na płyty Headless Cross i Tyr mamy do czynienia ze świetnej jakości muzyką. Z drugiej strony jest ona bardzo daleka od gustów fanów, nie tylko tych, co uznają Ozzy’ego Osbourne’a za jedynego słusznego wokalistę zespołu, ale też tych, którzy do tego grona dołączają Ronniego Dio. Sama muzyka z pewnością broni się po latach, co nie jest takie oczywiste z produkcjami metalowymi końca lat 80. Wielka w tym zasługa Cozy’ego.

Niestety, Tony Iommi pogubił się w pewnym momencie w podejmowaniu decyzji co do przyszłości zespołu i zawirowania na stołku wokalisty spowodowały, że Cozy się spakował i opuścił kapelę. Jest to jeden z tych momentów historii zespołu, gdzie pojawia się pytanie „Co by było, gdyby…?”. Drugie podejście do Sabbathów miał kilka lat później przy okazji albumu Forbidden, ale było już stanowczo za późno, zarówno na takie granie, jak i na samego Cozy’ego w zespole. Jego jakość gry jest jednak mocno wyczuwalna i stanowi spoiwo całego albumu. 3 lata później Cozy zginął w wypadku samochodowym w wieku 50 lat.

1. BILL WARD

Fot. Getty Images/ Fin Costello

Pierwszy, dla niektórych jedyny bębniarz Black Sabbath, który dla nas, Polaków, jest wielkim rozczarowaniem. Dlaczego? Zapytajcie, ile razy zagrał w Polsce z zespołem… Musimy to jednak przegryźć i cieszyć się stertą nagrań, jakie nam pozostały.

Inspiracje ulubionymi artystami są dla nas czymś zupełnie oczywistym, ale pamiętajmy, że Bill Ward nie miał takiego… Billa Warda, którym mógł się inspirować. „Słuchałem Count Basie i Glenna Millera, a także dużo amerykańskich big-bandów. Moim mentorem był Gene Krupa, bardzo często go słuchałem. Potem przyszedł czas na The Shadows, The Ventures oraz inne instrumentalne zespoły z lat 50 i 60. Bardzo zachęciły mnie do gry, szczególnie Ringo Starr, bo potrafiłem grać mniej więcej to, co on. Oczywiście, nie porównuję siebie do Ringo w tym momencie. Duży wpływ miał na mnie także Elvis. Utwór Jailhouse Rock był dla mnie wielkim odkryciem, na zawsze zmienił mnie jako dziecko.”

Bill przechodził długą drogę i słychać na kolejnych płytach ewolucję jego gry: „Swój potencjał zacząłem odkrywać przy Master of Reality. Artykulacja stopy stała się gładka na Vol. 4 i wszystko miało się dobrze, kiedy doszliśmy do Sabbath Bloody Sabbath.” Punktem kulminacyjnym rozwoju Billa była płyta, którą nagrał jako przedostatnią w pierwszym okresie swej bytności w kapeli: „Never Say Die był najtrudniejszym albumem Black Sabbath. Byliśmy zmęczeni i zespół zaczynał się rozpadać. To był straszny okres, ale mimo to jestem zadowolony ze swojej gry na tej płycie. Właściwie to na płycie jest sporo partii bębnów, z których jestem zadowolony. Niestety, tkwiłem w szponach postępującego nałogu. Musiałem pić codziennie. Szczęśliwie na nagraniach nie słychać śladu mojej ówczesnej kondycji. Stworzyliśmy bardzo dobry album, lecz sytuacja w zespole oraz każdego z nas indywidualnie, zaczęła się zmieniać. Łatwo jest robić dobrą muzykę, gdy wszystko idzie świetnie, ale niezwykle trudno stworzyć coś przyzwoitego, gdy wszystko rozpada się na kawałki. Dlatego płyta jest zwycięstwem i pokazuje siłę zespołu.”

Później wszystko zaczęło się sypać i tak dobrze odbierany album Heaven And Hell rodził się w wielkich bólach: „Alkohol dosłownie rzucił mnie na kolana w połowie trasy Heaven and Hell. Wiedziałem, że dłużej już tak nie mogę. Stało się, przekroczyłem pewną granicę i już nie było odwrotu. To był koniec. Załamałem się, zrezygnowałem z trasy i dwa lata spędziłem na odwyku, zanim doszedłem do siebie.” W jego miejsce wskoczył Vinny Appice, ale Bill pojawił się jeszcze raz w studio z zespołem, czysty jak łza nagrał bardzo kontrowersyjny album, gdzie śpiewa Ian Gillan, wokalista Deep Purple.

Powrót do świata żywych był chyba taki, jak ta płyta: „Pierwsze duże przeżycie miałem, kiedy nagrywałem Born Again na trzeźwo. Zero narkotyków, zero alkoholu. Czułem się jakby oderwany od siebie, myślałem, co się ze mną dzieje, do cholery?”. Jako perkusista musiałem nauczyć się wszystkiego na nowo. Każdy wtedy brał jakieś używki albo pił, więc nikt nie mógł mi pomóc, bo sam przez to przechodził.” Nie udało się dźwignąć odpowiedzialności i trasa promocyjna płyty odbyła się bez niego. Perkusista nie był w stanie podjąć dłuższej, odpowiedzialnej współpracy. Trzeba było czekać kilkanaście lat na powrót w szeregi zespołu, chociaż po drodze zagrał kilka wspólnych koncertów. Oryginalna czwórka spotkała się jeszcze raz w studio przy okazji dwóch piosenek do płyty Reunion i wydawało się, że razem zakończą to, co razem zaczynali. Niestety, pojawiły się pozamuzyczne problemy, związane głównie z finansami. Zespół zakończył działalność bez Billy’ego. Wielu fanów ma o to słuszny żal.

Materiał przygotowała redakcja Perkusisty
Zdjęcia: Robert Wilk, Getty Images